Di chúc là gì – Hiểu đúng để tránh tranh chấp sau này
Trong cuộc sống, việc lập di chúc là một cách quan trọng để mỗi cá nhân có thể định đoạt tài sản của mình sau khi qua đời. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ di chúc là gì và những quy định pháp luật liên quan, dẫn đến nhiều tranh chấp không đáng có trong gia đình. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện về di chúc, từ khái niệm đến các quy định pháp luật và những lưu ý quan trọng để tránh rắc rối sau này.
>>>Xem thêm: Bạn có biết vì sao nên công chứng di chúc càng sớm càng tốt?
1. Di chúc là gì?
Di chúc là gì? Theo quy định tại Khoản 1 Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015, “Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết”.
Nói cách khác, di chúc là một văn bản pháp lý mà qua đó, người lập di chúc (người để lại di sản) bày tỏ nguyện vọng về việc phân chia, định đoạt tài sản của mình sau khi họ không còn nữa. Đây là một quyền nhân thân quan trọng, giúp đảm bảo tài sản được phân chia đúng theo mong muốn của chủ sở hữu, tránh những mâu thuẫn, tranh chấp giữa những người thừa kế.
2. Đặc điểm pháp lý của di chúc
Để hiểu sâu hơn về di chúc là gì, chúng ta cần nắm rõ các đặc điểm pháp lý cơ bản của nó:
>>> Xem thêm: Bạn có chắc giao dịch của mình an toàn tuyệt đối? Văn phòng công chứng là đáp án.
2. Đặc điểm pháp lý nổi bật của di chúc
Để hiểu sâu hơn về di chúc là gì, chúng ta cần nắm rõ các đặc điểm pháp lý cơ bản của nó:
2.1. Tính chất đơn phương của di chúc
Di chúc là hành vi pháp lý đơn phương của người lập di chúc. Điều này có nghĩa là di chúc chỉ cần sự thể hiện ý chí của một mình người lập, không cần sự đồng ý hay chấp thuận của bất kỳ ai khác, kể cả người thừa kế.
2.2. Thời điểm có hiệu lực của di chúc – Việc này giúp bạn hiểu rõ di chúc là gì?
Di chúc chỉ phát sinh hiệu lực pháp luật kể từ thời điểm người lập di chúc chết. Trong thời gian người lập di chúc còn sống, họ hoàn toàn có quyền thay đổi, bổ sung, hủy bỏ hoặc lập di chúc mới.
2.3. Quy định về hình thức của di chúc
Di chúc phải được lập thành văn bản. Trong một số trường hợp đặc biệt, di chúc có thể được lập bằng lời nói nhưng phải tuân thủ các điều kiện chặt chẽ của pháp luật để có giá trị pháp lý.
2.4. Yêu cầu về nội dung của di chúc – Di chúc là gì dưới góc độ pháp luật?
Nội dung di chúc phải hợp pháp, không trái đạo đức xã hội. Người lập di chúc có quyền định đoạt toàn bộ hoặc một phần tài sản của mình, có thể chỉ định người thừa kế, phân chia di sản, hoặc giao nghĩa vụ cho người thừa kế.
3. Các loại di chúc phổ biến và điều kiện có hiệu lực
Để một bản di chúc có giá trị pháp lý và được thực hiện đúng theo ý nguyện của người lập, nó cần tuân thủ các quy định về hình thức và điều kiện có hiệu lực.
3.1. Các loại di chúc phổ biến, việc này giúp bạn hiểu rõ di chúc là gì
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, có hai hình thức di chúc chính:
Di chúc bằng văn bản: Đây là hình thức phổ biến nhất và được khuyến khích sử dụng bởi tính rõ ràng và chắc chắn về mặt pháp lý. Di chúc bằng văn bản có thể được lập tại phòng công chứng, văn phòng luật sư hoặc do chính người lập di chúc viết tay.
Di chúc viết tay: Người lập di chúc tự viết và ký tên.
Di chúc đánh máy: Người lập di chúc đánh máy hoặc nhờ người khác đánh máy, sau đó phải có chữ ký của người lập di chúc và chữ ký của người làm chứng (nếu có).
Di chúc có công chứng, chứng thực: Là di chúc được lập tại cơ quan công chứng hoặc được chứng thực bởi Ủy ban nhân dân cấp xã. Đây là hình thức di chúc có giá trị pháp lý cao nhất, khó bị tranh chấp sau này.
Di chúc miệng: Di chúc miệng chỉ được công nhận trong trường hợp người để lại di sản không thể lập di chúc bằng văn bản do bệnh tật, tai nạn hoặc các lý do khách quan khác. Điều kiện để di chúc miệng có hiệu lực rất chặt chẽ, cụ thể theo Điều 629 Bộ luật Dân sự 2015:
Người lập di chúc miệng phải thể hiện ý chí cuối cùng trước mặt ít nhất hai người làm chứng.
Những người làm chứng phải ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ.
Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người lập di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, di chúc phải được công chứng hoặc chứng thực.
3.2. Hiểu rõ di chúc là gì và điều kiện để di chúc có hiệu lực
Một bản di chúc được coi là hợp pháp và có hiệu lực khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện được quy định tại Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015:
Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép: Đây là yếu tố quan trọng nhất, đảm bảo ý chí của người lập di chúc là tự nguyện và chân thật.
Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật: Ví dụ, không được di chúc những tài sản không thuộc quyền sở hữu của mình hoặc di chúc nhằm mục đích bất hợp pháp.
Người lập di chúc đủ 18 tuổi trở lên, trừ trường hợp người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi lập di chúc về tài sản thuộc sở hữu riêng của mình: Điều này liên quan đến năng lực hành vi dân sự của người lập di chúc.
4. Những trường hợp người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc
4.1. Để hiểu sâu hơn về di chúc là gì, chúng ta cần nắm rõ:
Người lập di chúc có quyền định đoạt tài sản của mình, nhưng pháp luật cũng quy định những trường hợp nhất định những người thừa kế vẫn được hưởng một phần di sản, dù không được nhắc đến hoặc được di chúc ít hơn trong di chúc. Điều này nhằm đảm bảo quyền lợi của những đối tượng yếu thế trong xã hội.
Theo Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015, những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một suất thừa kế theo pháp luật, nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:
Con chưa thành niên.
Cha, mẹ.
Vợ, chồng.
Con đã thành niên mà mất khả năng lao động.
4.2. Ví dụ minh họa:
Ông A có tài sản 1,2 tỷ đồng. Ông A có 2 người con là B và C. Ông A lập di chúc cho toàn bộ tài sản cho B. Tuy nhiên, C là con chưa thành niên. Trong trường hợp này, C vẫn được hưởng một phần di sản. Nếu chia theo pháp luật, mỗi người con sẽ được 1,2 tỷ / 2 = 600 triệu đồng. Như vậy, C sẽ được hưởng ít nhất 2/3 của 600 triệu đồng = 400 triệu đồng, bất kể nội dung di chúc.
Để đảm bảo di chúc của bạn được thực hiện đúng theo ý muốn và tránh những tranh chấp không đáng có trong gia đình, hãy lưu ý những điều sau:
5.1. Tham vấn chuyên gia pháp lý về di chúc
Tham khảo ý kiến luật sư hoặc công chứng viên. Việc này giúp bạn hiểu rõ di chúc là gì, các quy định pháp luật liên quan và đảm bảo di chúc được lập đúng hình thức, nội dung và có giá trị pháp lý cao nhất.
Di chúc có công chứng, chứng thực sẽ có giá trị pháp lý cao hơn rất nhiều so với di chúc viết tay hoặc di chúc miệng, giúp giảm thiểu khả năng bị tranh chấp về tính hợp pháp.
5.3. Rõ ràng, cụ thể tài sản và người thừa kế
Tránh những câu chữ mơ hồ, chung chung có thể dẫn đến hiểu lầm. Nên liệt kê chi tiết tài sản (số sổ đỏ, số tài khoản ngân hàng,…) và ghi rõ tên tuổi, quan hệ của người thừa kế.
5.4. Lưu ý các trường hợp đặc biệt – Việc này giúp bạn hiểu rõ di chúc là gì
Xem xét các trường hợp người thừa kế không phụ thuộc vào di chúc. Đảm bảo rằng bạn đã tính đến những đối tượng được hưởng thừa kế không phụ thuộc vào di chúc để tránh việc di chúc bị vô hiệu một phần hoặc toàn bộ.
5.5. Bảo quản di chúc cẩn thận
Sau khi lập, di chúc cần được bảo quản ở nơi an toàn, và người lập di chúc nên thông báo cho những người có liên quan biết về sự tồn tại của di chúc và nơi cất giữ (nhưng không cần tiết lộ nội dung nếu không muốn).
5.6. Cập nhật di chúc định kỳ
Nếu tài sản có sự thay đổi lớn, hoặc mối quan hệ gia đình có biến động, hãy xem xét việc sửa đổi, bổ sung hoặc lập di chúc mới để phù hợp với tình hình thực tế.
>>> Xem thêm: Sai lầm khi lập Di chúc tại nhà? Văn phòng công chứng sẽ giúp bạn tránh mọi rủi ro
Kết luận
Việc hiểu rõ di chúc là gì và các quy định pháp luật liên quan là vô cùng quan trọng để bảo vệ quyền lợi của bản thân và gia đình. Một bản di chúc được lập đúng pháp luật không chỉ thể hiện ý chí của người để lại di sản mà còn là công cụ hữu hiệu để duy trì sự hòa thuận, tránh những tranh chấp không đáng có sau này. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào về việc lập di chúc, đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia pháp lý.
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
1. Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ:Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
2. Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.Ngoài ra, chúng tôi có đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Công chứng ngoài trụ sở, tại nhà riêng miễn phí
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
Hotline: 09.66.22.7979 hoặc 0935.669.669
Địa chỉ: số 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
