Thời điểm nào cần công chứng văn bản từ chối nhận di sản?
Khi một người qua đời để lại tài sản, những người thừa kế có thể nhận hoặc từ chối nhận di sản. Tuy nhiên, việc từ chối chỉ có hiệu lực nếu được lập thành văn bản và công chứng hợp lệ, đúng thời điểm mà pháp luật cho phép. Vậy thời điểm công chứng từ chối nhận di sản được quy định ra sao? Nếu công chứng sai thời điểm thì có hợp pháp không? Cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây 👇
⚖️ Căn cứ pháp lý về thời điểm công chứng từ chối nhận di sản
Việc xác định thời điểm công chứng văn bản từ chối nhận di sản được điều chỉnh bởi các văn bản pháp luật sau:
Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015 – Quyền từ chối nhận di sản.
Điều 57 Luật Công chứng 2014 – Công chứng văn bản về thừa kế.
Điều 5 Nghị định 23/2015/NĐ-CP – Quy định về chứng thực văn bản.
Thông tư 01/2021/TT-BTP – Hướng dẫn nghiệp vụ công chứng.
📜 Trích Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015: “Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản với người khác. Việc từ chối phải được lập thành văn bản, công chứng hoặc chứng thực, và phải được thực hiện trước thời điểm phân chia di sản.”
➡️ Như vậy, pháp luật không cho phép từ chối sau khi đã nhận hoặc sử dụng di sản, và yêu cầu công chứng đúng thời điểm để bảo đảm tính hợp pháp.
📌 Thế nào là thời điểm công chứng từ chối nhận di sản?
Thời điểm công chứng từ chối nhận di sản là thời gian mà người thừa kế lập văn bản và được công chứng viên xác nhận ý chí từ chối trước khi di sản được chia hoặc người đó thực tế đã nhận tài sản.
Cụ thể:
⏳ Phải thực hiện sau khi người để lại di sản qua đời, vì chỉ khi đó di sản mới hình thành.
⛔ Không được thực hiện sau khi đã tiến hành chia di sản hoặc sau khi người thừa kế nhận phần tài sản.
💡 Hiểu đơn giản: “Người thừa kế chỉ có thể từ chối khi di sản chưa được chia và họ chưa nhận tài sản.”
🧾 Ý nghĩa của việc xác định đúng thời điểm công chứng
Việc xác định đúng thời điểm công chứng từ chối nhận di sản giúp đảm bảo: ✅ Văn bản có hiệu lực pháp lý; ✅ Tránh bị coi là vô hiệu do lập sai thời điểm; ✅ Hạn chế tranh chấp giữa các đồng thừa kế; ✅ Là căn cứ hợp lệ khi làm thủ tục khai nhận, phân chia hoặc sang tên tài sản.
🗓️ Quy định cụ thể về thời điểm công chứng từ chối nhận di sản
🔹 1. Sau khi người để lại di sản mất
Chỉ khi người để lại di sản qua đời, di sản mới được hình thành theo quy định tại Điều 611 Bộ luật Dân sự 2015:
“Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết.”
Do đó, người thừa kế chỉ có thể công chứng văn bản từ chốisau thời điểm này, không được làm trước.
📍 Ví dụ: Ông H mất ngày 10/5/2025, di sản là căn nhà tại Quận Bình Thạnh. Con gái ông là bà M có thể lập và công chứng văn bản từ chối nhận di sản bắt đầu từ ngày 11/5/2025 trở đi.
Theo Điều 620 BLDS, việc từ chối phải được thực hiện trước khi di sản được chia. Nếu người thừa kế đã ký biên bản phân chia hoặc nhận phần tài sản thì không còn quyền từ chối nữa.
📍 Ví dụ: Nếu các đồng thừa kế của ông H đã ký biên bản chia nhà ngày 25/5/2025, mà bà M chỉ công chứng văn bản từ chối ngày 30/5/2025 thì văn bản này vô hiệu vì lập sau thời điểm chia di sản.
🔹 3. Trước khi người thừa kế nhận tài sản
Người thừa kế chỉ được từ chối khi chưa thực tế nhận, sử dụng hoặc định đoạt tài sản. Nếu đã nhận tiền, chuyển quyền sử dụng đất, hoặc dùng tài sản thì việc từ chối bị coi là không hợp lệ.
⚠️ Lưu ý: Việc nhận tiền hoặc đứng tên tài sản trong hồ sơ đăng ký đất đai, ngân hàng… được xem là đã nhận di sản. Khi đó, văn bản từ chối lập sau không còn giá trị pháp lý.
🧱 Trình tự công chứng văn bản từ chối nhận di sản đúng thời điểm
⚙️ Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ
Người thừa kế cần chuẩn bị:
CCCD/hộ chiếu, sổ hộ khẩu.
Giấy chứng tử của người để lại di sản.
Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản.
Giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế (giấy khai sinh, đăng ký kết hôn…).
Dự thảo văn bản từ chối nhận di sản.
⚙️ Bước 2: Nộp hồ sơ tại văn phòng công chứng nơi có di sản hoặc nơi cư trú.
⚙️ Bước 3: Công chứng viên xác minh thời điểm
Công chứng viên sẽ kiểm tra:
Người để lại di sản đã mất chưa;
Di sản đã chia chưa;
Người yêu cầu có đang nhận hoặc sử dụng di sản không.
Nếu đủ điều kiện, công chứng viên mới tiến hành ký xác nhận.
⚙️ Bước 4: Ký và lưu trữ
Người từ chối ký văn bản, công chứng viên đóng dấu và ghi rõ thời điểm công chứng (ngày, tháng, năm). Đây là yếu tố quan trọng để xác định hiệu lực pháp lý của văn bản.
📚 Ví dụ minh họa thực tế
Tình huống: Ông Nam mất ngày 02/02/2024, để lại căn nhà trị giá 4 tỷ đồng cho ba người con.
Con trai cả là Anh T không có nhu cầu nhận phần di sản và đến Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ ngày 10/02/2024 để lập văn bản từ chối nhận di sản.
Đến ngày 20/02/2024, hai người còn lại tiến hành khai nhận và chia di sản.
📍 Kết quả:
Văn bản của Anh T hợp pháp vì được công chứng sau khi mở thừa kế nhưng trước khi chia di sản.
Hai người còn lại được chia toàn bộ căn nhà theo đúng quy định.
🚫 Hậu quả pháp lý nếu công chứng sai thời điểm
Nếu văn bản từ chối nhận di sản được lập sai thời điểm, thì: ❌ Văn bản có thể bị vô hiệu; ❌ Không được công chứng viên chấp nhận khi làm thủ tục khai nhận di sản; ❌ Có thể phát sinh tranh chấp về quyền hưởng di sản giữa các đồng thừa kế.
💬 Ví dụ: Nếu một người đã ký biên bản nhận nhà rồi sau đó mới lập văn bản từ chối, thì văn bản này không được công nhận – vì người đó đã “nhận di sản thực tế”.
💡 Kinh nghiệm xác định thời điểm công chứng từ chối nhận di sản hợp pháp
✅ Chỉ công chứng sau khi người để lại di sản qua đời. ✅ Phải thực hiện trước khi tiến hành khai nhận hoặc phân chia di sản. ✅ Không được từ chối sau khi đã nhận, sử dụng, hoặc định đoạt tài sản. ✅ Nên thực hiện trong vòng 6 tháng – 1 năm kể từ ngày mở thừa kế để tránh tranh chấp và chứng minh thuận lợi.
Thời điểm công chứng từ chối nhận di sản có vai trò quyết định đến hiệu lực của văn bản. Người thừa kế cần:
Lập văn bản sau khi người để lại di sản mất;
Thực hiện công chứng trước khi chia hoặc nhận tài sản;
Bảo đảm công chứng viên xác nhận ý chí tự nguyện và thời điểm hợp lệ.
Việc xác định đúng thời điểm không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi pháp lý mà còn tránh được những rủi ro, tranh chấp trong quá trình phân chia tài sản thừa kế.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ:Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy:Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
