Khi nào công chứng viên có quyền từ chối công chứng?
Trong các giao dịch dân sự, hợp đồng, văn bản liên quan đến bất động sản hay tài sản có giá trị lớn, công chứng là bước quan trọng để đảm bảo tính pháp lý và an toàn cho các bên. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào công chứng viên cũng đồng ý thực hiện công chứng. Có nhiều tình huống pháp luật quy định công chứng viên có quyền hoặc bắt buộc phải từ chối công chứng. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết các trường hợp này, dựa trên các căn cứ pháp lý mới nhất.
1. Căn cứ pháp lý về việc công chứng viên từ chối công chứng
Luật Công chứng 2014 (hiện hành).
Luật Công chứng (sửa đổi) 2024 được Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ 01/01/2025.
Bộ luật Dân sự 2015 – quy định về điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự.
Các nghị định hướng dẫn như Nghị định 29/2015/NĐ-CP về tổ chức và hoạt động công chứng.
Theo Điều 7 Luật Công chứng 2014, công chứng viên có quyền từ chối công chứng trong những trường hợp pháp luật cấm hoặc hồ sơ, giao dịch không đủ điều kiện. Luật mới 2024 tiếp tục kế thừa nhưng bổ sung thêm quy định về trách nhiệm giải thích rõ lý do từ chối bằng văn bản.
Ví dụ: Một hợp đồng mua bán đất nông nghiệp nhưng bên bán không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hợp pháp. Công chứng viên bắt buộc phải từ chối công chứng để tránh giao dịch vô hiệu.
2. Các trường hợp công chứng viên có quyền từ chối công chứng
2.1 Giao dịch vi phạm điều cấm của luật hoặc trái đạo đức xã hội
Theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, một giao dịch dân sự chỉ có hiệu lực khi “mục đích và nội dung của giao dịch không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội”. Nếu hợp đồng có nội dung trái pháp luật (ví dụ: mua bán đất lâm nghiệp bị cấm), công chứng viên sẽ từ chối công chứng.
2.2 Người tham gia giao dịch không có năng lực hành vi dân sự đầy đủ
Theo Điều 20 và Điều 21 Bộ luật Dân sự 2015, người chưa đủ 18 tuổi hoặc mất năng lực hành vi dân sự không thể tự mình xác lập hợp đồng. Trong tình huống này, nếu không có người đại diện hợp pháp, công chứng viên có quyền từ chối công chứng.
Ví dụ: Một người 16 tuổi muốn tự ký hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất do bố mẹ để lại, công chứng viên sẽ không thực hiện công chứng nếu không có người giám hộ hợp pháp đi cùng.
2.3 Hồ sơ công chứng không đầy đủ, giả mạo hoặc sai sự thật
Điều 40 Luật Công chứng 2014 quy định rõ, hồ sơ yêu cầu công chứng phải có đầy đủ giấy tờ chứng minh quyền sở hữu, sử dụng tài sản. Nếu giấy tờ giả mạo, không khớp thông tin, công chứng viên sẽ lập biên bản từ chối công chứng.
Công chứng viên có trách nhiệm kiểm tra sự tự nguyện của các bên. Nếu phát hiện dấu hiệu ép buộc, đe dọa hoặc lừa dối, họ có quyền từ chối công chứng.
Ví dụ: Một trường hợp con cái ép cha mẹ già ký hợp đồng tặng cho nhà ở. Khi phỏng vấn riêng, công chứng viên phát hiện người cha không đồng ý. Trong tình huống này, hồ sơ sẽ bị từ chối công chứng.
2.5 Tài sản hoặc quyền sử dụng đất đang có tranh chấp, bị kê biên
Theo Điều 188 Luật Đất đai 2013 và quy định mới trong Luật Đất đai 2024, đất đai, tài sản đang bị kê biên để thi hành án hoặc có tranh chấp thì không đủ điều kiện để chuyển nhượng. Công chứng viên bắt buộc từ chối công chứng các hợp đồng liên quan.
>>> Xem thêm: Hướng dẫn chi tiết thủ tục cùng Dịch vụ sổ đỏ.
3. Thủ tục từ chối và trách nhiệm của công chứng viên
Khi từ chối công chứng, công chứng viên phải giải thích rõ lý do cho người yêu cầu.
Theo Luật Công chứng sửa đổi 2024, trường hợp từ chối, công chứng viên cần lập văn bản thông báo từ chối công chứng, có chữ ký và ghi rõ căn cứ pháp lý.
Văn bản từ chối công chứng là cơ sở để các bên có thể khiếu nại, khởi kiện nếu cho rằng việc từ chối là không có căn cứ.
4. Lưu ý khi yêu cầu công chứng để tránh bị từ chối
Chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, giấy tờ hợp pháp, bản gốc rõ ràng.
Kiểm tra trước tình trạng pháp lý của tài sản, tránh mua bán đất đang tranh chấp hoặc bị kê biên.
Đảm bảo các bên tham gia giao dịch đủ năng lực hành vi dân sự và hoàn toàn tự nguyện.
Thực hiện công chứng tại tổ chức hành nghề công chứng uy tín để được tư vấn và hỗ trợ.
Ví dụ thực tế: Anh B mua đất tại Bình Dương, nhưng lô đất đang vướng tranh chấp với hàng xóm về ranh giới. Khi đem hợp đồng ra công chứng, công chứng viên từ chối. Nhờ vậy, anh B tránh được rủi ro mua phải đất có tranh chấp kéo dài.
Công chứng viên có quyền và nghĩa vụ này khi hồ sơ, giao dịch không đáp ứng điều kiện pháp luật. Đây là cơ chế bảo vệ quyền lợi của người dân, đồng thời bảo đảm sự minh bạch trong các giao dịch dân sự. Với các quy định mới tại Luật Công chứng sửa đổi 2024, việc từ chối công chứng sẽ minh bạch hơn, có văn bản giải thích rõ ràng, giúp các bên dễ dàng tra cứu và khiếu nại nếu cần thiết.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ:Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy:Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
