Trong quá trình khai nhận hoặc phân chia di sản thừa kế, việc công chứng văn bản là bước bắt buộc để đảm bảo tính pháp lý. Tuy nhiên, trên thực tế có nhiều trường hợp công chứng viên từ chối công chứng di sản thừa kế. Điều này thường gây băn khoăn cho người dân vì không biết nguyên nhân cụ thể và có đúng luật hay không. Bài viết dưới đây sẽ phân tích căn cứ pháp lý, các trường hợp bị từ chối cũng như cách xử lý để bảo vệ quyền lợi hợp pháp.
1. Căn cứ pháp lý về việc từ chối công chứng di sản thừa kế
Các quy định pháp luật liên quan đến công chứng di sản thừa kế hiện nay gồm:
Luật Công chứng 2014: Điều 44 quy định công chứng viên phải từ chối công chứng nếu hợp đồng, giao dịch vi phạm pháp luật, trái đạo đức xã hội hoặc không đủ điều kiện.
Bộ luật Dân sự 2015: Điều 609, 611, 612 và 613 quy định về quyền thừa kế, thời điểm và địa điểm mở thừa kế, di sản thừa kế.
Luật Đất đai 2013 (sửa đổi, bổ sung 2024) và Luật Nhà ở 2023: quy định về quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở là di sản thừa kế và điều kiện chuyển nhượng, phân chia.
Như vậy, việc từ chối công chứng di sản thừa kế chỉ được thực hiện khi có căn cứ pháp luật rõ ràng, nhằm đảm bảo tính minh bạch và tránh tranh chấp.
2. Các trường hợp công chứng viên được quyền từ chối công chứng di sản thừa kế
2.1. Hồ sơ khai nhận di sản thừa kế không đầy đủ
Nếu người yêu cầu công chứng không cung cấp được giấy chứng tử của người để lại di sản, giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế hoặc giấy tờ quyền sở hữu tài sản, công chứng viên có quyền từ chối.
2.2. Di sản thừa kế đang có tranh chấp
Điều 44 Luật Công chứng 2014 quy định rõ: công chứng viên không được công chứng hợp đồng, giao dịch liên quan đến tài sản đang có tranh chấp. Ví dụ: một thửa đất được nhiều người trong dòng họ tranh chấp quyền thừa kế, chưa có phán quyết cuối cùng của tòa án.
2.3. Người thừa kế không có năng lực hành vi dân sự đầy đủ
Nếu một trong những người thừa kế chưa đủ 18 tuổi, bị hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân sự mà không có người đại diện hợp pháp, hồ sơ sẽ bị từ chối công chứng.
2.4. Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản có sai sót
Trường hợp sổ đỏ bị tẩy xóa, sai thông tin chủ sở hữu, hoặc đang trong quá trình bị thu hồi thì công chứng viên buộc phải từ chối.
2.5. Có dấu hiệu giả mạo, bị ép buộc khi khai nhận di sản
Nếu công chứng viên có căn cứ cho rằng có hành vi giả mạo chữ ký, giả mạo giấy tờ hoặc bị ép buộc trong việc khai nhận di sản, việc công chứng sẽ bị từ chối.
3. Ví dụ minh họa thực tế về việc từ chối công chứng di sản thừa kế
Anh B và chị C đến Văn phòng công chứng để khai nhận di sản thừa kế là mảnh đất do cha mẹ để lại. Tuy nhiên, công chứng viên phát hiện mảnh đất đang nằm trong hồ sơ tranh chấp do người em út nộp đơn khởi kiện tại Tòa án nhân dân. Do đó, hồ sơ bị từ chối công chứng di sản thừa kế cho đến khi có bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật.
Trường hợp này cho thấy, việc kiểm tra tình trạng pháp lý của tài sản trước khi làm thủ tục là vô cùng quan trọng để tránh mất thời gian, chi phí.
4. Người dân cần làm gì khi bị từ chối công chứng di sản thừa kế?
Xác minh lý do từ chối: Nếu lý do hợp pháp (ví dụ: di sản đang có tranh chấp), người dân cần chờ kết quả giải quyết tại tòa.
Bổ sung hồ sơ: Trường hợp thiếu giấy tờ, cần nhanh chóng bổ sung để tiếp tục thủ tục công chứng.
Khiếu nại nếu từ chối sai quy định: Theo Điều 69 Luật Công chứng 2014 và Luật Khiếu nại 2011 (sửa đổi 2020), người dân có quyền khiếu nại đến Trưởng văn phòng công chứng hoặc Sở Tư pháp nếu cho rằng việc từ chối là trái luật.
>>> Xem thêm: Hướng dẫn tra cứu Phí công chứng cho hợp đồng thế chấp.
Kết luận
Việc từ chối công chứng di sản thừa kế chỉ được phép thực hiện trong những trường hợp pháp luật quy định. Người dân cần chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, kiểm tra tình trạng pháp lý của di sản và nắm rõ quyền khiếu nại nếu bị từ chối không đúng căn cứ. Điều này giúp quá trình khai nhận, phân chia di sản thừa kế diễn ra thuận lợi, hạn chế tranh chấp và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ:Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy:Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
